Plato Miloš B. Tomaš - Kineski san cene

Za razliku od prethodnog romana, Endemske vrste, u kojem je priču smestio u istorijsko vreme, mladi beogradski pisac velikog talenta i čudnovate mašte, Miloš B. Tomaš, u najnovijem romanu Kineski san produbljeno i vrlo originalno slika današnje vreme, svoju stvarnost koja je u isto vreme opšta, svetska stvarnost. Kako naslov romana upućuje, Kina ima povlašćeno mesto u ovom pripovedanju, a da li je to realistički prikaz tamošnjeg života ili je sve samo alegorija domaće realnosti, odgonetaće se tokom pripovedanja.

Tomašev roman pisan je kao političkosociološki krimi roman razgranat iz romana obrazovanja (bildungs romana) koji mu je u osnovi. Njegov junak je tinejdžer koji, živeći u siromaštvu, u rudarskom gradiću u dalekoj kineskoj provinciji, svoja prva životna i poslovna iskustva stiče krađom i preprodajom uglja u organizaciji lokalnih kriminalaca. Pojam kineskog sna, koji je postavljen kao paradigma svekolike težnje anitizapadnog dela zemaljske kugle da ostvari ideal srećnog života po modelu ove, civilizacijski superiorne, države i kulture, i kao antipod već uveliko kompromitovanom američkom snu, u slučaju glavnog junaka istovremeno je pogon koji usmerava njegov dalji život i autoironijska opomena koja destabilizuje dostignuto samopoštovanje i svaku veru u napredak. Deng Sjaoping je činjenicom svog rođenja postao izraz i rezultat počinenog krivičnog dela. Ilegalno rođenje usled zakona o zabrani rađanja više od jednog deteta, uslovilo je poseban, ambivalentan odnos junaka prema svom životu kao prema nečem izuzetno vrednom i kao prema nečem, u društvenom smislu, nepoželjnom i sasvim bezvrednom.

Ulazak u poslovni svet, prelazak iz jedne u drugu, konkurentsku kompaniju, napredak od mukotrpnog, ropskog fabričkog posla do visoke menadžerske pozicije, prikazuju razvoj samog junaka, njegovu spospobnost da trguje svojim znanjima i sposobnostima, a istovremeno pokazuje prodor globalističkih, korporacijskih, pipaka na Daleki Istok i nametanje kapitalističkog stanja svesti i zakona postojanja u ovim delovima sveta kojima kapitalitam nije nikada bio imanentan.

Specifičnost Istoka Tomaš u ovom romanu predstavlja pripovednim tokom o drevnoj kineskoj sekti Falung Gong i njenom povremenom uviranju pod zemlju i ponovnom izviranju u nepravilnim vremenskim periodima tokom viševekovnog trajanja. Uvođenje glavnog junaka u ovaj red upućuje na njegovu izuzetnost i potvrđuje njegovo utemeljenje u kineskoj tradiciji. Zato odlazak na poslovno putovanje ili poslovnu misiju, na drugi kraj sveta, u Beograd u Srbiji, predstavlja susret sa drugim.

Svet koji Deng Sjaoping zatiče u Beogradu i jeste i nije drugačiji od onog koji je ostavio u otadžbini. Ono što on,međutim, treba da nauči jeste da je put novca jedinstven svuda u svetu i da je, po pravilu, obojen krvlju. U početku bezazleni sukobi i tržišna kompeticija između novobeogradskih Kineza i subotičkih, otvoriće junaku vrata čitavog složenog kriminalnog bezdana, koji je kontrolisan uporedo iz evropskih država i njegove otadžbine. Povezanost srpske političke elite sa organizacijom Falung Gong, u Tomaševoj viziji, pored toga što daje jedan pomalo komičan pogled na pretenzije ka izuzeznosti lokalnih vođa, objašnjava imunitet neutralnosti koji ovako nebitne države uspevaju da zadrže u svetskim razmerama.

Istraživanja koja je autor sproveo kako o mehanizmu kineskog poslovanja u ovom delu Evrope tako i o obeležjima i uticaju sekte Falung Gong, mogu se u jednoj meri razumeti kao dokumentarni sloj ovog romana. U svojoj suštini, predložak o Falung Gongu je poetična vizijia prečišćavanja svetskog zla i njegovo, gotovo alhemijsko, preoblikovanje u nešto, ako ne dobro, onda drugo.

Iako je glavnog junaka svog romana vrlo temeljno i vrlo uverljivo prikazao kao mladog Kineza koji na putu do uspeha prolazi uzbudljive i opasne poduhvate dovodeći sosptveni život u pitanje, Tomaš nam sve vreme nudi mogućnost da se sa njegovim Dengom identifikujemo, i razumemo ga kao jednog od nas mladog čoveka koji teži tome da bude ispravan i srećan, u svetu koji je sve suprotno od toga.

Nataša Anđelković